Bijzonder burgerinitiatief met impact in Delfshaven

Een ontmoeting met medeoprichter Alexander Hogendoorn mondde jaren geleden uit in de start van Zorgvrijstaat. Zelf noemt Dennis Lohuis het nog altijd ‘een uit de hand gelopen burgerinitiatief’, maar inmiddels is de impact op de wijken en de bewoners van het Rotterdamse stadsdeel Delfshaven aanzienlijk. Daar waar gemeente, stadsdeelbestuur en instanties niet of niet snel genoeg aan zorg- en welzijnsvragen van inwoners kunnen voldoen, vinden en helpen mensen elkaar. ‘Samenredzaamheid en solidariteit werken heel goed’, aldus Lohuis. ‘Zorgen voor elkaar zit nu eenmaal in mensen.’

De komst van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de daarmee gepaard gaande verschuiving van zorg- en welzijnstaken naar gemeenten en de tegelijkertijd doorgevoerde bezuinigingen waren de eerste gespreksonderwerpen van Lohuis en Hogendoorn. ‘Er was die politieke oproep tot zelfredzaamheid in de eigen omgeving’, blikt Lohuis terug. ‘We zijn toen in ons stadsdeel het gesprek met bewoners aangegaan. Waartoe zijn mensen bereid als het gaat om echt zorgen voor elkaar? Waar liggen kansen? Maar juist ook: wat zijn barrières? Prangende vragen hebben we vervolgens op sandwichborden gezet waarmee we de straat zijn opgegaan. Bijvoorbeeld: ‘Wilt u de billen van uw buurman wassen?’ Daarmee hebben we het onderwerp op de kaart gezet en kwam Zorgvrijstaat in the picture. Inmiddels bewijzen we op verschillende terreinen dat het niet om zelfredzaamheid gaat, maar om samenredzaamheid. En dat dat begint door elkaar op een laagdrempelige manier te ontmoeten, samen een activiteit te ondernemen, met elkaar in gesprek te gaan.’

Voor en door mensen

Het kernteam van Zorgvrijstaat bestaat vandaag de dag uit circa tien enthousiaste aanjagers en ook het aantal ‘voor en door’ wijkbewoners is flink gegroeid. ‘De ene mens heeft een hulpvraag, de ander heeft iets te bieden’, aldus Lohuis. ‘Maar vaak zijn beide zijden ook in een en dezelfde persoon verenigd. Wie zich aansluit komt dus meestal zowel iets ‘halen als brengen’. Daarom hebben we het ook nooit over vrijwilligers en hulpvragers.’ ‘Aanschuiven’ is een netwerk van regelmatig door wijkbewoners zelf georganiseerde buurtmaaltijden. Daar ontmoeten de meest uiteenlopende mensen die in Delfshaven wonen elkaar tijdens het samen koken en nuttigen van een gezonde maaltijd. ‘Mensen bouwen nieuwe sociale contacten op en leren elkaars vragen, wensen, problemen en talenten kennen. Zo ontstaat samenredzaamheid bijna vanzelf. Initiatief van onderop werkt het best. Wij hebben vanuit het kernteam daarbij een stimulerende en faciliterende rol.’

Klussendienst en hulp bij schulden

Andere voorbeelden zijn de nagenoeg gratis klusdiensten aan huis. Onder de naam ‘Het Zal Werken!’ werden al ruim duizend muurbeugels bij mensen thuis geplaatst, naast vele verhoogde toiletten en rollator- en rolstoelopritten. En er is een speciale rollatorreparatiedienst. Ook worden ook mensen met schulden en andere financiële vraagstukken worden door mede-wijkbewoners bijgestaan. ‘Hiermee zijn we als wijkbewoners
zelf in het gat gedoken dat in het aanbod van gemeenten, woningcorporaties en andere instanties is ontstaan. Ook hier geldt weer: juist omdat mensen elkaar echt kennen en naar elkaar omkijken, kan vanuit de wijk zelf tijdig hulp geboden worden.

Vroegtijdige signalering

Minstens zo belangrijk is dat door dit soort laagdrempelige activiteiten ook vroegtijdig geestelijke problemen worden gesignaleerd. ‘Daarom werken we inmiddels nauw samen met gemeente, woningcorporaties, psychiaters en maatschappelijk werk’. Legt Lohuis uit. ‘Zij hechten niet alleen waarde aan onze verbindende activiteiten en onze signaleringsrol, maar zien ons ook als kennis- en sparringpartner. Zo hebben we samen met de gemeente het plan opgevat een pilot te starten op het gebied van preventie en verlenging van de keten van schuldhulpverlening tot in de wijk zelf. Ook komt binnenkort een afvaardiging van het ministerie van VWS bij ons op bezoek. Zij zijn geïnteresseerd in onze aanpak in het kader van het thema ‘verwarde personen’. Verder wisselen we regelmatig onze ervaringen uit met gelijkgestemde initiatieven elders in het land.’

Gewoon ontzettend leuk

Nu Zorgvrijstaat steeds verder groeit, vindt Lohuis het belangrijk de balans te vinden tussen enerzijds de organische, niet-bureaucratische werkwijze en anderzijds een gezonde mate van professionalisering. ‘Dat betekent dat ik zelf nu veel meer organisatorische en administratieve werkzaamheden heb, zoals het overleggen met samenwerkingspartners en het aanvragen van subsidies en donaties. Maar ik trek er regelmatig graag nog even op uit om bij iemand een toiletbeugel te monteren hoor. Omdat ik dat nog altijd ontzettend leuk vindt.’

Marlies Schmitz:

‘Ik ben weer onder de mensen en wijs nu ook anderen de weg in de wijk’

‘Ik ben van huis uit verpleegkundige, maar ben jaren geleden al afgekeurd. Ik werd depressief, trok mij terug en verloor daardoor mijn totale sociale netwerk. Bij mijn huisartsenpraktijk werd ik gewezen op Zorgvrijstaat. Tijdens het eerste kennismakingsgesprek voelde ik meteen een klik met Alexander. Vervolgens ben ik aangeschoven bij de ‘Gedeelde Pot’ en dat doe ik nog steeds. Wijkbewoners koken samen in een pandje bij ons in de buurt. Tijdens en na het eten ontstaan gezellige en goeie gesprekken. Gaandeweg ben ik er het regelwerk gaan doen. Ik nodig nu de mensen uit, haal de sleutel op, doe soms de boodschappen en kook mee. Het heeft mij enorm geholpen en heeft de drempel verlaagd om weer nieuwe contacten aan te gaan.’

'Inmiddels behoor ik tot het kernteam van Zorgvrijstaat. Ik verzorg de ‘Opstartkoffie’ op maandagochtend, waar de leden van het kernteam de week die komen gaat bespreken. Daarnaast leid ik mensen die geïnteresseerd zijn in Zorgvrijstaat of nieuw zijn altijd rond in de wijk Middelland. Ik ga dan langs bij locaties waar activiteiten plaatsvinden en vertel erover. Afgelopen voorjaar zijn we ook gestart met ‘Bijbenen’. De coronatijd heeft flinke impact op mensen. Wie gewoon even zijn hoofd wil leegmaken, kan mee met een wandeling door de wijk. Je kunt er dan samen met iemand even fijn op uit. Ik zie Zorgvrijstaat als een waardevol netwerk van ontmoetingen. Je bouwt nieuwe contacten op, deelt ervaringen en gevoelens en het is uiteraard ook heel gezellig. Door actief mee te doen krijg je bovendien weer houvast en structuur in je leven en krijg je nieuwe energie.’

Om vanuit meerjarenplannen nieuwe activiteiten en experimenteerruimte te creëren ondersteunt VSBfonds Zorgvrijstaat.

volgend artikel