Bewonersinitiatieven en welzijnsorganisaties bepalen route en werken samen

Bewonersinitiatieven en welzijnsorganisaties die in dezelfde buurt of wijk actief zijn, komen elkaar regelmatig tegen. Maar met elkaar samenwerken is lang niet altijd vanzelfsprekend. VSBfonds nodigde een vijftal lokale coalities van bewonersinitiatieven en welzijnsorganisaties uit voor een uitdagende Expeditie. De lokale partijen maakten kennis met elkaar en legden punten waar het schuurde bloot. Maar ze ontdekten vooral ook hun gezamenlijke doelen en gedeelde belangen. En dát vormt inmiddels de basis voor stevigere samenwerking. Stichting Mens en Welzijn Voorst en buurtcoöperatie Apeldoorn-Zuid vertellen over de reiservaringen die ze opdeden samen met hun lokale coalitiegenoten.

Coalitie Apeldoorn

‘De Buurtcoöperatie Apeldoorn-Zuid staat bij buurtbewoners bekend als ‘Zuid Doet Samen’. We zijn opgericht in 2013, ten tijde van de kanteling in zorg en welzijn’, vertelt directeur Aart Meiling. ‘Voor ons hét moment om in actie te komen, omdat we ervan overtuigd zijn dat bewoners zelf het beste weten wat goed is voor henzelf en de buurt waarin ze wonen. Door als buurtbewoners in een sociale onderneming als de onze zelf actief mee te bouwen aan je buurt, komen het perspectief en het belang van bewoners voorop te staan.’

Naar elkaar omkijken en helpen
Binnen een jaar werden er door de buurtcoöperatie diverse wijkbewoners opgeleid tot buurtassistent. ‘Zij zijn de bekende, vertrouwde ogen en de oren in hun eigen buurt’, aldus Meiling. ‘Ze weten wat er onder de mensen leeft. Dat begint meestal heel eenvoudig, met een praatje op straat of aan de deur. Er is dat gevoel van mensen onder elkaar, want we zijn nadrukkelijk geen zorgprofessionals. Het gaat ons erom dat we in Apeldoorn-Zuid naar elkaar omkijken en elkaar helpen. Zodat mensen die minder makkelijk mee kunnen, in beweging komen en aansluiting vinden bij buurtbewoners of andere hulp.’

Van concurrentie naar coalitie
De contacten met welzijnsorganisatie Stimenz liepen in het begin vrij stroef, herinnert Meiling zich. ‘Wij dachten dat we met open armen zouden worden ontvangen. We deden er toch toe met onze activiteiten? Maar beide partijen kenden elkaar en elkaars rol en ambities nog niet goed genoeg. Professionals en actieve buurtbewoners, dat waren toen nog twee compleet verschillende werelden. Toen wij ook nog eens zelf subsidie aanvroegen bij de gemeente dacht de welzijnsorganisatie: gaat dat nu ten koste van ons geld en onze grip op het welzijn in de buurten? Het knelde en het knalde, we zagen elkaar als concurrenten. De gemeente bood mediation aan. Bovendien kwam toen ook de Expeditie van VSBfonds voorbij. Dat was een belangrijk omslagpunt, we zijn er samen ingestapt.’

Krachten bundelen, buurtbewoner voorop
Tijdens de Expeditie ontdekten beide partijen dat op uitvoerend niveau er al best wel werd samengewerkt. ‘In de wijk wisselden onze buurtassistenten en de welzijnsmedewerkers van Stimenz regelmatig ervaringen uit en werd er gaandeweg steeds meer van elkaars kennis en ervaring gebruik gemaakt’, zegt Meiling. ‘En eigenlijk is dat heel logisch. Wij staan dicht bij de buurtbewoners, wij hebben goede, directe relaties. Stimenz heeft het professionalisme in huis als het gaat om welzijn. Dat kan elkaar versterken. We zagen samen in dat dat ook op strategisch niveau nodig was en hebben onze samenwerking verstevigd. De Expeditie van VSBfonds gaf daarin een boost. We ontdekten dat we feitelijk dezelfde doelen nastreven en dat de optelsom van onze krachten bewoners zoveel meer kan bieden. We hebben tijdens de Expeditie onder meer een gezamenlijk actieteam in een van de buurten opgericht om die samenwerking in gang te zetten en uit te proberen.’

Persoonlijke contacten en onderlinge waardering
Inmiddels ziet Meiling dat de relatiegerichte werkwijze van de buurtcoöperatie en de expertise van Stimenz steeds meer verbonden raken. ‘Er wordt structureel overlegd. Er zijn persoonlijke relaties ontstaan tussen mensen en dat schept een vertrouwensband op alle niveaus. Het leidt tot onderlinge waardering, de geschoolde hulpverlener en de actieve buurtbewoner zien elkaar als gelijken. Soms kan een professional een bewoner loslaten en weer op eigen benen laten staan. Wij kijken dan nog een tijdje naar die persoon om. Omgekeerd gebeurt hetzelfde. Wij kunnen voor buurtbewoners de weg wijzen naar welzijnsprofessionals. Die schakelmomenten zijn heel waardevol. En het is daarbij de kunst dat je als partij goed weet waar je zelf goed in bent, maar ook waar de andere partij beter in is. We werken daardoor nu veel steviger samen en trekken ook samen op richting de gemeente Apeldoorn. Tegelijkertijd behouden beide partijen hun eigen kracht en identiteit.’

Coalitie Voorst

In de gemeente Voorst besloten Stichting Mens en Welzijn Voorst, Stichting Trefpunt Duistervoorde en Woonzorgcoöperatie Voorst en Omstreken samen op Expeditie te gaan. Hun ambitie: groei van het aantal deelnemers en vrijwilligers op hun ontmoetingsplekken en meerwaarde voor inwoners creëren door de samenwerking te intensiveren. ‘Onze gemeente bestaat uit tien plattelandskernen en het wat grotere dorp Twello’, vertelt Roel Terwijn, directeur van Stichting Mens en Welzijn Voorst. ‘Uitdagingen hier zijn onder meer een bovenmatige vergrijzing, weinig sociale samenhang, samenwerking tussen de diverse kernen en inclusie. 'Anders zijn' is hier best wel een ding. En dan heb ik het niet alleen over de achtergrond of cultuur van mensen, maar ook over mensen die gaan dementeren. Zij worden al snel als ‘anders’ gezien.’

Kennis maken en gedeelde idealen ontdekken
Alle drie de organisaties zetten zich al geruime tijd op eigen wijze in. ‘Als welzijnsorganisatie ondersteunen wij inwoners in de gemeente Voorst die iets betekenen of willen betekenen in gemeenschapsversterking. Mensen die iets willen doen voor de gemeenschap of die wel wat ondersteuning kunnen gebruiken. We willen daarbij mensen verbinden en bevorderen dat zij op een prettige manieren kunnen samenleven. Naast onze professionele medewerkers spelen daarin vrijwilligers een belangrijke rol. Trefpunt Duistervoorde en wij kenden elkaar al door eerdere samenwerking. Zij zijn een ontmoetingsplek in Twello waar bewoners zelf tal van activiteiten organiseren en waar ook mensen meedoen die wij eerder ondersteunden via geïndiceerde dagbestedingen. Met de woonzorgcoöperatie hadden we tot dan toe een veel minder intensieve samenwerking. Je merkt ook dat elke organisatie zijn eigen positie en idealen heeft. Als je wil samenwerken moet je elkaar eerst goed leren kennen. En ontdekken waar de overlap in idealen en doelstellingen zit. De Expeditie van VSBfonds heeft ons daarin geholpen. Een voorbeeld? We willen allemaal dat mensen langer thuis kunnen wonen en dat professionele hulp en zorg geboden wordt aan de mensen die het echt nodig hebben. Professionals en actieve bewoners kunnen daar samen de schouders onder zetten.’

Professional en actieve bewoner gelijkwaardig
Volgens projectleider Rob Vroklage zit juist in de verbinding tussen professionals en actieve bewoners de sleutel tot succesvolle samenwerking. ‘Zodra je in het veld elkaar als gelijkwaardige mensen ziet, met vaak dezelfde doelen voor ogen, kun je samen aan de slag. Actieve buurtbewoners hebben een heel persoonlijke drive, dat zien wij bijvoorbeeld op de ontmoetingsplek Trefpunt Duistervoorde. Hier zetten mensen zich in voor een ideaal, maar ook voor henzelf zijn de activiteiten die ze organiseren heel waardevol. Het is een belangrijke, zinvolle invulling van hun leven. Zeker oudere mensen halen daar heel veel energie uit, waardoor ook zij weer langer vitaal blijven. Dat moet je als professional op waarde weten te schatten. Tegelijkertijd moet je af van het beeld dat professionals niet betrokken zouden zijn en ‘alleen maar hun werk doen’. Ook wij voelen ons verbonden met de bewoners van de buurten waarin we werken. Het is echt een kwestie van elkaar opzoeken, in gesprek gaan en kijken waar je elkaar kennis en ervaring over en weer kunt gebruiken. Dan gaat het balletje rollen en kan het samenspel soepeler verlopen.’

Onderling vertrouwen, gezamenlijk eigenaarschap
De drie partijen groeiden tijdens de Expeditie langzaam maar zeker naar elkaar toe op zowel strategisch als uitvoerend niveau. Onderling vertrouwen en gezamenlijk eigenaarschap bleken sleutelwoorden te zijn volgens Roel Terwijn. ‘Zo voeren we voortaan samen gesprekken met de gemeente. We streven namelijk naar dezelfde doelen en krijgen financiële steun uit hetzelfde gemeentelijke budget. Openheid, eenheid en een gezamenlijke visie en stem zijn dan belangrijk. Verder willen we onze welzijnsdiensten aanbieden op de locaties van onze samenwerkingspartners. Denk aan Trefpunt Duistervoorde en het woonzorgcentrum. Daarmee komen we nog meer in de buurten zelf te zitten en verlagen we de drempel voor bewoners. Omgekeerd kunnen wij bij bepaalde ontmoetings- en dagbestedingsactiviteiten een stapje terugdoen en ons meer op de achtergrond begeven. Daarin zijn actieve buurtbewoners zelf namelijk heel bedreven.’

Durven experimenteren én evalueren
Natuurlijk is zo’n nieuwe manier van werken een kwestie van horten en stoten en ook de gemeente moet eraan wennen. Het vraagt volgens Rob Vroklage van alle betrokkenen de durf om jezelf kwetsbaar op te stellen, om open naar elkaar te zijn en samen te experimenteren én te evalueren. Maar het begint bij op het oog eenvoudige dingen. 'Je moet beseffen dat alle partijen een bepaalde geschiedenis en cultuur en dus een eigen perspectief meebrengen. Door je in te leven kan dat langzamerhand een gezamenlijk perspectief worden. Waarbij elke partij uiteraard zijn eigen kennis, expertise en positie behoudt. Hechte contacten, elkaars taal leren spreken en ook persoonlijke interesse zijn zaken die de boel kunnen openbreken. We kijken nu vaker in elkaars keuken, lopen met elkaar mee in de praktijk. En wat dacht je van gewoon samen een kop koffie drinken en eens vragen aan de ander: ‘Hoe gaat het met je?’ Het is eigenlijk gek dat we al jaren met buurtbewoners optrekken, maar dat veel te weinig deden als collega’s onder elkaar.’